Afscheid van Henk Konings

Henk Konings was al geruime tijd ziek. Hij putte blijdschap en kracht uit de herinneringen aan een leven lang in het basketbal. In december 2019 werd Konings door Jos Heijmans, de burgemeester van zijn geboorteplaats Weert, voor zijn onuitwisbare nalatenschap onderscheiden met een Koninklijke Ridderorde. Dat raakte hem. Dat deed hem goed. En het kwam hem zeer toe.

Sta mij bij dit afscheid van Henk Konings voor één keer een persoonlijke benadering toe. Henk schreef mij op 2 januari van dit jaar – naar aanleiding van die onderscheiding – een e-mail, die veel zei over wie hij was en voor welke waarden in het leven en in het basketbal hij stond. Ik weet zeker dat hij tegen het citeren uit die e-mail geen bezwaar zou hebben gemaakt.

We maakten aan het eind van de e-mailconversatie de afspraak elkaar nog één keer te zien. Door de coronacrisis is het er niet van gekomen. “Ik hoop dat ik je snel weer eens in de ogen kan kijken en met jou die mooie, oude tijden kan doornemen”, schreef Henk. “We worden oud, maar wat geeft het. De kern – liefde voor de sport en vooral liefde voor de personen die zich er met volle overgave voor geven – is bepalend.”

Als iemand zich met volle overgave aan de basketbalsport heeft gegeven, dan was het werkelijk Henk Konings.

Zijn zwager Paul Stokbroeks – getrouwd met Henk’s zuster Marianne – nam in 1967 feitelijk het initiatief tot Basketball Stars Weert. “Op sportgebied telde in Weert alleen voetbal. Wilhelmina ’08 en dat was het. Er was niks anders.”

Op het Bisschoppelijk College werden de eerste basketballers gerekruteerd. Ze deden alles en ze deden alles samen, Paul en Henk. Later voegde zich daar Wim Caris bij. Het driemanschap was onafscheidelijk. ‘De Drie Wijzen uit het Zuiden’ werden ze geringschattend genoemd. Boven de grote rivieren werden ze niet zo serieus genomen als tussen het bronsgroen eikenhout. Konings – de vriendelijkheid zelve – werd in de media neergezet als het schoolvoorbeeld van ‘Nice guys always finish last…’

Dat vond hij niet erg. Dat triggerde hem eerder. Konings wilde verbeteren. Wilde zichzelf verbeteren. Wilde leren en groeien. Niet vanuit een zuidelijk minderwaardigheidscomplex, maar vanuit een oprechte belangstelling voor kennis.

Sinds 1982 hadden ze in de eredivisie met BS Weert en Henk Konings te maken gekregen. Aanvankelijk als coach. Hij eindigde in 1983 met Coveco BSW als zevende. De ploeg die Konings daarvoor tot zijn beschikking had, bestond onder anderen uit Rusty Blair, Renso Zwiers en Olivier van Kempen. In het debuutjaar was voor de buitenwacht nog niet zichtbaar welke plannen Konings had, maar hij legde meteen een uitstekend doordacht fundament. Die zevende plaats was eerder bijzaak.

Rusty Blair bijvoorbeeld was een speler op leeftijd, afkomstig van Oregon. Ondanks zijn leeftijd rekruteerde Konings Blair voor zijn zuivere schot, maar vooral voor de toekomst. En zie: in 1988 volgde Blair Henk Konings op als coach van BS Weert. Ook Olivier van Kempen zou van de spelersbank doorschuiven naar de coachstoel. Onder zijn leiding pakte Weert in 1994 het enige landskampioenschap in de eredivisie uit de clubhistorie. Het team was gebouwd door Henk Konings en door niemand anders.

Konings kondigde in 1988 bij zijn eerste afscheid als coach – hij keerde een paar keer terug – de race naar de landstitel aan. Hij had toen elf jaar op de bank gezeten en zou verder gaan als technisch manager. “Wij gaan Nashua Den Bosch naar de kroon steken, maar op een andere manier”, zei hij in een interview met Full Court Press. “Via een sociale sfeer, met goede plannen, met een gestructureerde opbouw. Je moet nooit naast je schoenen lopen, nooit boven je stand leven. Je moet je eigen beperkingen kennen.”

Die kende Henk Konings. Hij koos bewust voor de blijvende relatie en meed het conflict. Dat topsport soms baat bij een conflict kan hebben, dat deed Konings nooit naar het conflictmodel grijpen. “Ik ben geen coach met het mes op tafel. Het coachen is bij mij min of meer uit nood geboren. Er zijn dingen die ik liever doe.”

Continuïteit was voor Henk Konings vele malen belangrijker dan instant succes. “Ik heb in Weert gezorgd voor continuïteit. Continuïteit heeft alles te maken met intermenselijk gedrag. Ik zoek nooit het conflict. Een conflict met een speler betekent altijd het einde van een relatie.”

Stond Konings aan het ene eind van het spectrum, aan het andere eind zag hij een voetbalcoach: Wim Beltman van Go Ahead Eagles met een aanpak die hij verafschuwde. Konings: “Beltman zegt tegen zijn spelers: ‘Daar ligt een peuk. Vreet ‘m op. Anders vlieg je eruit.’ Dat zou ik nooit kunnen.”

In 1975 was hij al begonnen met het bouwen richting eredivisie door het rekruteren van spelers, die zich in zijn opvatting een plaats konden verwerven. Hij maakte weliswaar geen gebruik van het conflictmodel, de confrontatie schuwde hij echter niet. Zoals alle sterke managers probeerde Konings zich te omringen met sterke mensen. Met intellect. Daarom haalde hij Renso Zwiers – niet meer gewenst in Groningen – naar Weert. Hij was Donar intens dankbaar voor de hem geboden mogelijkheid. Zwiers zou in Limburg blijven hangen, nota bene als divisiedirecteur van DSM. Later trok Konings Bert Kragtwijk aan, die via de zuidelijke regio doorgroeide naar een topfunctie bij de vastgoedsector van de ING-bank.

Wie viel voor Konings, viel vaak voor een langer verblijf in Limburg. Konings: “Ik had als coach nooit een klankbord gehad. Dat miste ik. Zwiers en Kragtwijk hebben die rol voor mij geweldig ingevuld.”

Konings bekleedde een intensieve, uitdagende en verantwoordelijke positie bij chemieconcern Hoechst, waar hij hoofd was van de beleidseconomische afdeling. Met intelligente topspelers als Zwiers en Kragtwijk verstond hij zich graag. Hij hield van vlijmscherp en uitdagend discussiëren. Konings nam zelden een blad voor de mond. Legde soms een Zuid-Europees temperament aan de dag, kon flink uit zijn slof schieten. Hij zei eerlijk waar het op stond. Was recht voor z’n raap. Hij kon echter ook uitstekend incasseren. Dat maakte hem tot een bijzonder en gerespecteerd gesprekspartner. Hij was ervan overtuigd dat hij als een betere versie van zichzelf uit een open en eerlijke inhoudelijke discussie zou komen.

Wij botsten nog wel eens, wanneer de statistieken vanuit Weert – door Henk Konings met de hand bijgehouden – deden vermoeden dat hij met name zijn Amerikanen een pleziertje wilde doen. Dat leverde ferme maar altijd respectvolle discussies op. “Ik scout niet voor jou”, riep hij dan. “Ik scout voor mijn club!”

In zijn e-mail van 2 januari kwam hij op die botsingen terug. “Ik mis een persoon zoals jij: kritisch, betrokken, vol met energie. Dat wij meningsverschillen hadden – gelukkig maar – is voor mij nauwelijks relevant. Ik weet dat ook jij zo’n fanaat bent. Ik heb dat de afgelopen seizoenen gemerkt, wanneer we over het invullen en corrigeren van de stats communiceerden. Het gaat jou ook aan het hart gaat dat er nog maar zo weinig traditie en kennis over is.”

Wat er aan traditie in Weert is, is door Henk Konings opgebouwd. Konings: “Mooie jaren waren het zeker, met veel topspelers en niet alleen in Weert. Het was een mooie tijd om spelers te rekruteren, weinig tot geen agenten, maar rechtstreeks contact met de scholen en coaches.”

Henk Konings bouwde een unieke naam op wanneer het ging om het binnenhalen van ongedachte Amerikaanse spelers. Ieder jaar had Weert minstens één en vaak twee verrassingen. In zijn e-mail legde Konings nog eens uit dat rechtstreeks contact met mensen die ertoe deden, de basis vormde voor zijn succes. Zijn formuleringen spreken boekdelen, wanneer hij vertelt over de spelers die hij heeft ‘gekregen’.

Konings: “Van Dean Smith kreeg ik point guard Jim Braddock die samen met Michael Jordan speelde voor North Carolina. Van Jim Calhoun kreeg ik Kevin McDuffy van Northeastern, een kleine school die hij in een Top-20-school veranderde. Later kreeg ik van Calhoun ook Brian Fair, een schutter van Connecticut. Van Jim Larranaga kreeg ik Rob Anderson van George Mason, van Danny Nee Vic Alexander van Ohio, Richard van Poelgeest van Nebraska en Elijah Palmer van Duquesne. Toen ik Marshall Wilson rekruteerde, sprak ik eerst met Hugh Durham, de hoofdcoach van Georgia, en later met Jay Bilas, de assistent en nu een gerenommeerd verslaggever bij ESPN.”

Bij zijn e-mail had Henk Konings een Excel-bestand gevoegd waarop hij nauwgezet had bijgehouden welke Amerikanen hij via welke connecties tot spelen in Nederland had kunnen verleiden. Op die lijst ontbrak Paul Zaretsky, een Amerikaanse speler die veertig jaar geleden een forse steen bijdroeg aan de promotie van BSW naar de eredivisie. Toen Zaretsky terugkeerde naar Amerika verwaterde de vriendschap met Konings allerminst. Het was Zaretsky die voor Konings de eerste contacten legde, waaruit een waardevol netwerk in de NCAA zou ontstaan.

“Persoonlijk”, zo schrijft Konings in zijn e-mail, “vond ik dat de mooiste tijd in die 52 jaar, al moet ik zeggen dat de laatste jaren samen met mijn zeer gewaardeerde vriend Radenko Varagic en het optrekken met een jong team van talenten als een verademing heb ervaren. Radenko is de ultieme opleider (zie resultaat met U16 nationale ploeg in de zomer van 2019 en denk ook eens aan het feit dat de Servische guard Milos Teodosic door hem is opgeleid) en hem bijstaan in de rekrutering en hem helpen met wat managementtechnieken is voor mij uitermate bevredigend.”

Niet meer terug kunnen grijpen op zijn beste krachten, dwong Henk Konings om zijn e-mail uit januari af te ronden. “Ik moet nu stoppen met alle opsommingen, hoe mooi ook. Ik merk overigens dat als ze mij op de praatstoel krijgen steeds meer van dit soort herinneringen naar boven komen.” Hij werd moe van het typen.

Het was toen geen vaarwel, maar ik kan het nu niet anders lezen. Henk schrijft: ”Jij was de journalist die basketbal leefde en daar zijn er niet veel van.” Ik vat dat op als een opdracht.

Van Henk Konings valt geen afscheid te nemen. In iedere hal in Nederland is ergens iets - een zege, een nederlaag, een voorval, een uitspraak, een gedachte – dat zal blijven herinneren aan een intens betrokken, intelligente en lieve man. Voor Henk Konings moeten wij basketbal blijven leven.

Voor iedereen die medeleven wil betuigen is er een online condoleanceregister geopend. Hier kan digitaal een bericht worden achtergelaten. Basketball Academie Limburg is bezig met de voorbereiding van een ceremonie om Henk Konings te herdenken, vermoedelijk op donderdag 28 mei a.s. Houd daarvoor de website van BAL in de gaten.